“โรงเรียนหยุดแต่ไม่หยุดเรียน” ความท้าทายของการจัดการเรียนรู้ท่ามกลางสถานการณ์โควิด-19 จากครูใน สปป.ลาว และเวียดนาม

ภาพบันทึกการสอนในเฟซบุ๊กของโรงเรียนประถมศึกษาทองคัง นครหลวงเวียงจันทน์ นำเสนอโดย ครูคุนวิไล เคนกิติสัก  ครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ปี 2560 ปัจจุบันดำรงตำแหน่งครูใหญ่ โรงเรียนประถมศึกษาทองคัง นครหลวงเวียงจันทน์

ครูคุนวิไล เคนกิติสัก ครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ปี 2560
ครูใหญ่โรงเรียนประถมศึกษาทองคัง นครหลวงเวียงจันทน์

โรงเรียนมีมาตรการรองรับสถานการณ์โควิด-19 ดังนี้

1. ส่งต่อข่าวสารโควิด-19 ให้ครูและนักเรียน
2. ครูปลอดภัย เด็กปลอดภัย ด้วยการฉีดวัคซีนครบให้คุณครูทุกท่าน
3. โรงเรียนสะอาด ถูกสุขลักษณะ นักเรียนพร้อมมาเรียน

อย่างไรก็ตาม การปิดโรงเรียนได้สร้างความลำบากต่อการเรียนการสอนเป็นอย่างมาก เด็กนักเรียนประถมที่เคยเล่น เคยมีความสุขกับเพื่อนๆ ก็ต้องปิดเรียนไป ทางโรงเรียนจึงจัดการเรียนการสอนด้วยการตั้งกลุ่มเรียนออนไลน์ขึ้นมา โดยครูจะสั่งงานทางออนไลน์  แล้วให้ผู้ปกครองถ่ายรูปหรือวิดีโอของนักเรียนคู่กับงานที่ทำเพื่อเป็นการส่งการบ้าน ทั้งยังมีการสอนออนแอร์ผ่านโทรทัศน์ให้กับนักเรียนที่ไม่สามารถเข้าถึงอินเทอร์เน็ต  ในส่วนของครูเอง ก็มีการฝึกอบรมการจัดการเรียนรู้ทรัพยากรอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้คุณครูสามารถนำใช้เทคโนโลยีกับการศึกษาได้

ครูไพสะนิด ปันยาสะหวัด ครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ปี 2562
ครูโรงเรียนมัธยมศึกษาสันติภาพ แขวงหลวงพระบาง

การระบาดโควิด-19 รอบนี้ ทำให้โรงเรียนต้องจัดการเรียนการสอนออนไลน์ผ่านแอปพลิเคชัน Facebook และ YouTube ของโรงเรียน โดยเน้นเฉพาะบทเรียนที่สำคัญ นอกจากนี้ยังมีการสอนออนแอร์ทางโทรทัศน์สำหรับนักเรียนระดับชั้น ม.4 – ม.7

ในโรงเรียนมีนักเรียนทั้งหมด 2,960 คน มีทั้งเรียนนอนประจำในโรงเรียน 90 คน ซึ่งส่วนใหญ่เป็นนักเรียนจากหลากหลายชนเผ่าที่ยากจนแต่เรียนดี ส่งผลให้นักเรียนมีพื้นฐานการใช้ชีวิตที่ต่างกัน โรงเรียนจึงเน้นการเรียนการสอนที่ฝึกให้นักเรียนเกิดความสามัคคี เช่น ให้นักเรียนที่มีพรสวรรค์ช่วยติวให้เพื่อน หรือที่เราเรียกว่า “เพื่อนช่วยเพื่อน” เพื่อให้เด็กได้เรียนรู้การใช้ชีวิตอยู่ร่วมกับผู้อื่น

ภาพกิจกรรมการเรียนรู้อยู่ร่วมกับผู้อื่นของโรงเรียนมัธยมศึกษาสันติภาพ แขวงหลวงพระบาง

ครูคำซ้อย วงสัมพัน ครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ปี 2558 
ที่ปรึกษาโรงเรียนมัธยมศึกษาสมบูรณ์ นครหลวงเวียงจันทน์

ได้นำเสนอวิธีแก้ไขปัญหาการเรียนการสอนที่เกิดขึ้นสถานการณ์โควิด-19 ดังนี้

1. ฝึกอบรมการใช้สื่ออิเล็กทรอนิกส์ เช่น Zoom, Google Meet, Google Form สำหรับการเรียนการสอน และตั้งกลุ่มห้องเรียนในแอปพลิเคชัน WhatsApp เพื่อประสานงานและสมทบกับผู้ปกครอง 
2. ติดตามการเรียนของนักเรียน ม.4 และ ม.7 ซึ่งเป็นชั้นสุดท้ายของการศึกษาชั้นมัธยมต้นและมัธยมปลาย 
3. บันทึกการเข้าเรียนของนักเรียนให้ละเอียด เพื่อป้องกันและตรวจสอบว่ามีนักเรียนตกหล่นหรือไม่
4. บันทึกการสอนของครูในเว็บไซต์ของโรงเรียน เพื่อให้นักเรียนสามารถย้อนดูบทเรียนได้ตลอดเวลา

ความท้าทายในช่วงเวลานี้คือเรื่องฐานะทางเศรษฐกิจของครูจำนวนหนึ่งก็ไม่ค่อยดีนัก การฝึกอบรมเพื่อเตรียมการเรียนการสอนออนไลน์อาจจะกระทบกับเวลาของครูบางท่านที่มีภาระหน้าที่ด้านครอบครัว แต่พวกเราก็ได้ทำการช่วยฝึกให้ครูท่านนั้นโดยเฉพาะ ทั้งยังให้กำลังใจเพื่อให้ผ่านพ้นวิกฤตครั้งนี้ไปด้วยกัน 

ภาพบรรยากาศการเรียนออนไลน์ของโรงเรียนมัธยมศึกษาสมบูรณ์ นครหลวงเวียงจันทน์

ครูเลอ ทัน เลียม ครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ปี 2562
ครูสอนวิทยาศาสตร์ โรงเรียนมัธยมชนเผ่า ฮิมลาม เมืองเฮ่ายาง

ครูเลียมผู้เป็นนักนวัตกรรมและครูสอนวิชาวิทยาศาสตร์ กล่าวว่า การย้ายการสอนจากสภาพเดิมไปยังระบบดิจิทัลเป็นสิ่งที่ท้าทายสำหรับผู้สอนและผู้เรียนเสมอ ครูบางท่านที่ยังไม่สันทัดในการใช้เทคโนโลยีก็ต้องฝึกตนเองให้พร้อมกับการสอนออนไลน์ และคอยให้ความช่วยเหลือนักเรียนที่ไม่สามารถเข้าถึงการเรียนผ่านออนไลน์ได้ เช่น การมอบโทรศัพท์มือถือหรือแท็บเล็ตให้กับนักเรียน ประสานงานกับผู้ปกครอง หรือผู้มีจิตศรัทธาในการสนับสนุนอุปกรณ์ เป็นต้น

โดยปรับเปลี่ยนวิธีการสอนภายใต้คำขวัญ “โรงเรียนหยุด แต่ไม่หยุดเรียน

1. ใช้แนวทางการสอนผ่านอินเทอร์เน็ตและโทรทัศน์ เป็นการดำเนินการทั่วทั้งประเทศ และพบว่าได้ผลในเบื้องต้น 
2. การดำเนินการเรียนรู้ทางไกลในสถานที่ที่มีโรคระบาดและมีความเสี่ยงสูง ในกรณีที่นักเรียนไม่สามารถเข้าถึงการเรียนผ่านอินเทอร์เน็ตหรือโทรทัศน์ ก็จะมีการเข้าพื้นที่เพื่อเข้าถึงนักเรียนหรือทำงานใกล้ชิดกับผู้ปกครองในการส่งเนื้อหาบทเรียนให้กับเด็ก 
3. สำหรับการสอนทางโทรทัศน์ บางจังหวัดจะมีคำบรรยายบทเรียนสำหรับเด็กโต เช่น ม.3  หรือ ม.6 ให้นักเรียนสามารถเรียนได้ด้วยตนเอง และจะมีการประสานกับผู้ปกครองในการให้คำแนะนำการดูแลเด็กด้วย

เรื่องสำคัญในการเรียนออนไลน์

1. การลดความกดดันให้กับนักเรียน เนื่องจากนักเรียนมักจะเกิดความกดดันอย่างมากหากผู้ปกครองนั่งอยู่ด้วยในเวลาเรียน ดังนั้นในการเรียนออนไลน์ ครูและผู้ปกครองจำเป็นต้องทำความเข้าใจธรรมชาติของเด็กและอ่อนโยนกับเด็กมากที่สุด 
2. สร้างสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับการเรียนรู้ให้กับนักเรียน
3. ลดเนื้อหาที่เกินความจำเป็น ไม่ควรตรวจสอบประเมินเนื้อหาที่ยังไม่ได้สอน แต่ควรโน้มน้าวให้นักเรียนอ่านเพิ่มเติมเอง

ครูฟาน ถิ หนือ ครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ปี 2560 
ที่ปรึกษาโรงเรียนมัธยมศึกษาความสามารถพิเศษ เจียน เล กวี๋ โดน

ความลำบากหนึ่งในการจัดการเรียนการสอนในช่วงสถานการณ์โควิด-19 คือค่าใช้จ่ายในการศึกษาที่เพิ่มขึ้นทวีคูณ

ทางสำนักงานการศึกษาจังหวัดได้ประสานงานกับบริษัท Microsoft Office ประเทศเวียดนาม เพื่อขอความอนุเคราะห์ในการสนับสนุนการใช้ Microsoft Office 365 ให้กับครูและนักเรียน เพื่อให้การเรียนออนไลน์เป็นไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ 

การใช้ Microsoft Office 365 ทำให้ค่าใช้จ่ายการในเรียนการสอนลดลงอย่างมาก ครูสามารถบันทึกการสอนและคำบรรยายลงในแพลตฟอร์ม ส่งผลให้โรงเรียนมีแหล่งรวมข้อมูลการสอนอย่างเป็นระบบ กระตุ้นให้ครูกระตือรือร้นในการเตรียมการสอน และนักเรียนก็สามารถเข้าดูเนื้อหาเรียนเพื่อเตรียมความพร้อมล่วงหน้าก่อนเข้าเรียนได้ 

ครูหนือยังกล่าวอีกว่า การบริหารจัดการการศึกษาในครั้งนี้ต้องมีการผสมผสาน การทำงานร่วมกันระหว่างครอบครัว ชุมชน และโรงเรียน จึงจะสามารถจัดการได้อย่างเป็นระบบและประสบผลสำเร็จ

ภาพการใช้แพลตฟอร์ม Microsoft Office 365 ในการจัดเก็บข้อมูลการเรียนการสอน

ครูตรัน ถิ ถี่ ยุง  ครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ปี 2558
ผู้อำนวยการสำนักงานศึกษาธิการ จังหวัดหล่าวกาย

ได้กล่าวถึงปัญหาการขาดแคลนอุปกรณ์ในจังหวัดหล่าวกาย ซึ่งมีบุคลากรทางการศึกษาในจังหวัดประมาณสาม 30,000 คน และมีนักเรียนชนเผ่าถึง 2,000 คน ที่ไม่สามารถเข้าถึงการเรียนออนไลน์ได้ 

จังหวัดหล่าวกายมีการจัดการเรียนการสอนคล้ายกับพื้นที่อื่นๆ คือใช้การสอนทางออนไลน์ โดยแบ่งเป็น 3 แพลตฟอร์ม

1. ใช้โปรแกรมต่างๆ  เช่น Zoom, Google classroom และ Microsoft Office 365
2. นำใช้ YouTube เพื่อฝากไฟล์ให้ผู้ปกครองของนักเรียนระดับอนุบาล ป.1 – ป.3 ช่วยกำกับดูแลนักเรียนระหว่างเรียน 
3. ทำคู่มือการเรียนสำหรับนักเรียนที่ไม่สามารถเข้าถึงการเรียนออนไลน์ได้

ครูยุงเห็นด้วยว่า นอกจากการเรียนบนแพลตฟอร์มออนไลน์แล้ว การปรับการเรียนการสอนให้เข้ากับพื้นที่และการลดเนื้อหาบทเรียนที่เกินความจำเป็น ก็มีส่วนช่วยให้การเรียนการสอนออนไลน์มีประสิทธิภาพ และป้องกันปัญหาเด็กเรียนไม่ทันก่อนปิดภาคเรียน 

ประสบการณ์ของครูจาก สปป. ลาว และเวียดนาม  ทำให้เห็นว่าทุกประเทศต่างมีความท้าทายในการจัดการเรียนการสอนในช่วงสถานการณ์โควิด-19 มีการออกแบบการเรียนรู้ออนไลน์ให้เหมาะสมกับธรรมชาติของนักเรียนมากที่สุด 

ทั้งยังเห็นได้ชัดว่า การได้รับความร่วมมือและสนับสนุนจากภาครัฐนั้นมีส่วนสำคัญอย่างมากในการพัฒนาระบบการเรียนรู้ออนไลน์เพื่อเตรียมรับมือกับสถานการณ์วิกฤตอื่นๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ในอนาคต

เรียบเรียงจากเสวนา “ความท้าทายของการจัดการเรียนรู้ ในปี 2021 ท่ามกลางสถานการณ์ โควิด-19 : ประสบการณ์จากครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ประเทศ สปป.ลาว และเวียดนาม” 

วันที่ 19 มิถุนายน 2564 

ทางเว็บไซต์ YouTube ช่องมูลนิธิรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี (PMCAF Channel)

ครูผู้เข้าร่วมเสวนา

• ประเทศ สปป.ลาว
– ครูคำซ้อย วงสัมพัน PMCA 2015 ที่ปรึกษา โรงเรียนมัธยมศึกษาสมบูรณ์ นครหลวงเวียงจันทน์
– ครูคุนวิไล เคนกิติสัก PMCA 2017 ครูใหญ่ โรงเรียนประถมศึกษาทองคัง กรุงเวียงจันทน์
– ครูไพสะนิด ปันยาสะหวัด PMCA 2019 โรงเรียนมัธยมศึกษาสันติภาพ แขวงหลวงพระบาง

• ประเทศเวียดนาม
– ครูตรัน ถิ ถี่ ยุง PMCA 2015 ผู้อำนวยการ สำนักงานศึกษาธิการ จังหวัดหล่าวกาย
– ครูฟาน ถิ หนือ PMCA 2017 ทำงานงานสังคมด้านเด็กยากจน และที่ปรึกษา โรงเรียนมัธยมศึกษาความสามารถพิเศษ เจียน เล กวี๋ โดน
– ครูเลอ ทัน เลียม PMCA 2019 ครูสอนวิทยาศาสตร์ โรงเรียนมัธยมชนเผ่า ฮิมลาม เมืองเฮ่ายาง

คุณสรรชัย หนองตรุด สถาบันรามจิตติ ผู้ดำเนินรายการสถาบันรามจิตติ
คุณสุรชัย ดิ่งสวัสดิ์ (ประสานงาน/ล่ามภาษา)

คำซ้อย วงสัมพัน PMCA PMCAF Channel เสวนาความท้าทายของการจัดการเรียนรู้ ในปี 2021 ท่ามกลางสถานการณ์ โควิด-19 : ประสบการณ์จากครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี ประเทศ สปป.ลาว และเวียดนาม สำนักงานศึกษาธิการ จังหวัดหล่าวกาย ตรัน ถิ ถี่ ยุง โรงเรียนมัธยมศึกษาความสามารถพิเศษ เจียน เล กวี๋ โดน ฟาน ถิ หนือ โรงเรียนมัธยมชนเผ่า ฮิมลาม เลอ ทัน เลียม โรงเรียนมัธยมศึกษาสมบูรณ์ โรงเรียนมัธยมศึกษาสันติภาพ ไพสะนิด ปันยาสะหวัด โรงเรียนประถมศึกษาทองคัง คุนวิไล เคนกิติสัก เวียดนาม สปป.ลาว COVID-19 ครูรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหาจักรี