กลุ่มเยาวชน ‘กอนกวยโซดละเว’ จัดทำโครงการต่อลมหายใจผ้าไหมชาวกวย สืบสานวัฒนธรรม และสร้างอาชีพให้กลุ่มเยาวชนด้อยโอกาสในชุมชน

ชาวกวยหรือชาวบ้านในชุมชนบ้านโพธิ์กระสังข์ ตำบลโพธิ์กระสังข์ อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ อาศัยอยู่ในเขตชายแดนใกล้กับประเทศกัมพูชา มีอัตลักษณ์ ความเป็นมาและวัฒนธรรมเป็นของตนเอง เช่น ภาษา พิธีกรรมการละเล่น โดยเฉพาะผ้าไหมชาวกวย ที่มีการทอผ้าสืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน กลายเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นขึ้นชื่อและสร้างรายได้ สร้างอาชีพให้กับชุมชนชาวกวย เนื่องจากผ้าไหมชาวกวยนั้นมีลวดลายที่งดงาม โดดเด่น 

อีกทั้งยังมีการปลูกหมอนเลี้ยงไหมที่ถูกถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น ส่งผลให้ผ้าไหมชาวกวยเป็นที่นิยมในตลาดเป็นอย่างมาก แต่ด้วยเพราะชุมชนยังขาดกำลังการผลิตและไม่มีเครื่องมือที่ช่วยอำนวยความสะดวกในการผลิต ส่งผลให้การผลิตผ้าไหมชาวกวยไม่เพียงพอต่อความต้องการ จึงทำให้เกิดการเสียโอกาสการสร้างรายได้  โครงการต่อลมหายใจผ้าไหมชาวกวยเพื่อสร้างรายได้ให้ชุมชน จึงถูกจัดตั้งขึ้นเพื่ออุดช่องโหว่ง ขยายโอกาส  เพื่อสร้างอาชีพ เพิ่มมูลค่าและแนวทางการตลาดให้กับชุมชนชาวกวย 

โดยเริ่มต้นโครงการได้เยาวชนจำนวนทั้งหมด 55 คน มาเป็นกลุ่มเป้าหมายหลัก โดยพวกเขาส่วนใหญ่เป็นนักเรียน นักศึกษา กศน.  เด็กเยาวชนครอบครัวยากจน และเด็กด้อยโอกาสทางการศึกษา เป็นต้น จากคำบอกเล่าของหน่วยพัฒนาอาชีพโรงเรียนบ้านโพธิ์กระสังข์ จังหวัดศรีสะเกษ ที่เข้ามาเป็นพี่เลี้ยงตลอดโครงการดังกล่าว บอกเล่าว่า กลุ่มเป้าหมายมีความสนใจเรื่องผ้าไหมและมีพื้นฐานในการทอผ้าที่ค่อนข้างดีจากครอบครัวอยู่แล้วซึ่งเป็นผลจากการถูกผู้ปกครองปลูกฝังสืบต่อกันมา

สำหรับความก้าวหน้าในโครงการนี้นั้น ทางหน่วยพัฒนาฯ ได้มีการประสานงานกับผู้นำชุมชนและปราชญ์ชุมชนในการลงพื้นที่เพื่อเก็บข้อมูลในชุมชน จนเกิดหลักสูตรที่ได้จากชุมชน ผ่านการใช้องค์ความรู้หลัก ‘3ก’ ได้แก่ เก็บ แกะ และเกิดกระบวนการเก็บ เพื่อดึงเรื่องราวในทิ้งถิ่นมาถอดแบบและสรรค์สร้างออกมาเป็นลวดลายบนพื้นผ้า โดยแบ่งตามประเภทของผ้าต่าง ๆ นอกจากนี้ยังรวมไปถึงผลิตผ้าผืนใหม่แต่ยังคงมีลวดลายดั้งเดิมไม่ได้ละทิ้งความเป็นชาวกวยแต่มีความสมัยนิยมมากขึ้น ส่งผลให้กลุ่มเป้าสามารถสร้างกลุ่มทอผ้าคู่ชุมชน และสามารถสร้างสรรค์ผลงานตามประเภทผ้าได้ ดังนี้ 

1. ผ้ามัดหมี่ลายขอใหญ่โบราณ  ใช้กระบวนการมัดย้อมเป็นลวดลายก่อนทอ  ซึ่งมีความละเอียดซับซ้อนกว่าการทอผ้าทุกชนิด
2. ผ้าโสร่ง ใช้กระบวนการตีเกลียว  (ละเว)  เป็นการนำเส้นไหมสองเส้นสองสีตีเกลียวเข้าด้วยกันให้เป็นไหมเส้นเดียว  เป็นเส้นพุ่งเพื่อใช้ในการทอ  โดยการทอผ้าโสร่งลายอัตลักษณ์ของชุมชนตำบลโพธิ์กระสังข์เป็นการทอผ้าแบบตาคู่
3. ผ้าลูกแก้ว  ใช้กระบวนการทอเหยียบตะกอเพื่อให้เกิดลายยกนูนข้าวหลามตัดซึ่งสี่เหลี่ยมจะซ้อนกัน  3-4  ชั้นตามจำนวนตะกอ  ในชุมชนจะทอลายลูกแก้วแบบ  4  ตะกอ  และ  5 ตะกอ
4. ผ้าขาวม้า ใช้กระบวนการทอโดยใช้เส้นไหมย้อมสีโดยเส้นไหมยืนหรือไหมเครือขึ้นแบบตาคู่  ทอพุ่งเป็นริ้วที่เรียกว่า ใส้เอี่ยน
5. ผ้ายกดอก ใช้กระบวนการทอเหยียบเพื่อยกลายนูนขึ้นเหมือนกับลายลูกแก้ว  แต่ลวดลายเป็นลักษณะการประยุกต์ให้มีความสวยงาม โดยส่วนใหญ่ทอเป็นผ้าคลุมไหล่  ในการทอเป็นการทอแบบ 4 ตะกอ  ได้แก่ลาย  ดอกมะลิ ลายดอกพิกุล ลายก้นหอย เป็นต้น

ซึ่งจากลวดลายแต่ละลวดลายเป็นความต้องการของตลาดอย่างมาก ประกอบกับปัจจุบันกระแสของผู้บริโภคที่รักษ์สิ่งแวดล้อมมากขึ้น ส่งผลให้ผ้าไหมย้อมสีธรรมชาติได้รับความนิยม ซึ่งกลายเป็นผลดีทั้งต่อผู้ผลิตและผู้บริโภคเอง อย่างไรก็ดี การต่อลมหายใจให้ผ้าไหมชาวกวยไม่ได้เพียงแค่สร้างรายได้ให้กับชุมชนเท่านั้น แต่โครงการดังกล่าวยังช่วยกระชับความสัมพันธ์ระหว่างผู้ใหญ่ในชุมชนและเยาวชนคนรุ่นใหม่ผ่านอัตลักษณ์ท้องถิ่นได้เป็นอย่างดี